Ακαδημαϊκές ελευθερίες & Ακαδημαϊκό άσυλο

Σύμφωνα με το υπουργείο παιδείας η Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση έχει ως αποστολή την υψηλή θεωρητική και σφαιρική κατάρτιση του μελλοντικού επιστημονικού δυναμικού της χώρας για την εξέλιξη της ανθρωπότητας και της σύγχρονης κοινωνίας.
Μια από τις βασικές προϋποθέσεις για την φυσιογνωμία, τη λειτουργία και ανάπτυξη του πανεπιστημίου είναι το πρόγραμμα σπουδών και... οι διατιθέμενες πιστώσεις του προϋπολογισμού. Σήμερα αρμόδιο συλλογικό όργανο για την κατάρτιση και έγκριση του προγράμματος σπουδών, του κανονισμού σπουδών, και τον εν γένει καθορισμό της εκπαιδευτικής, ερευνητικής πολιτικής και πορείας του κάθε τμήματος είναι η γενική του συνέλευση. Η προαναφερόμενη διαδικασία είναι η ουσιαστική εφαρμογή των συνταγματικών και νομοθετικών επιταγών ως προς την ακαδημαϊκή ελευθερία στην έρευνα και διδασκαλία χωρίς το φόβο, απειλής για τη θέση εργασίας, αντιποίνων, λόγω ιδεολογικών διαφορών, θεσμικής αντιπαλότητας για την έκφραση επιστημονικής γνώμης ή διακρίσεων.
Επίσης, η ακαδημαϊκή ελευθερία εξασφαλίζει, την χωρίς διακρίσεις πρόσβαση διδασκόντων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση «αποκλειστικά» με βάση τα ακαδημαϊκά προσόντα, την επάρκεια και την εμπειρία. Αξίζει εδώ να αναφερθεί ότι η ακαδημαϊκή ελευθερία προστατεύεται έναντι οποιασδήποτε απειλής και από το σύνταγμα της unesko. Για τους λόγους αυτούς σε πολλές χώρες του δυτικού κόσμου η ακαδημαϊκή ελευθερία είναι συνταγματικά κατοχυρωμένη, γεγονός που φανερώνει ότι σε ολόκληρο τον κόσμο αναγνωρίζουν ότι o σεβασμός της ακαδημαϊκής ελευθερίας δεν είναι πάντα εύκολος ή εγγυημένος.
Στη χώρα μας, η πρόσφατη προβοκατόρικη κατάληψη της νομικής από τους λαθρο- μετανάστες άνοιξε τη συζήτηση ως προς την αναγκαιότητα της ακαδημαϊκής ελευθερίας στη σύγχρονη εποχή. Πολλοί χαρακτήρισαν την ακαδημαϊκή ελευθερία ως κατάλοιπο μιας προσκόλλησης σε απειλές άλλων εποχών, ξεχνώντας το γεγονός ότι η χώρα τέθηκε, χωρίς τη σύμφωνη γνώμη της πλειοψηφίας του ελληνικού λαού, υπό το καθεστώς κηδεμονίας της τρόικας και, πρόσφατα το Δ΄ Τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας έκρινε αντισυνταγματικό το νόμο 3838/2010 που προβλέπει την ιθαγενοποίηση των αλλοδαπών που διαμένουν στην Ελλάδα, γεγονός που υποδηλώνει ότι η πλειοψηφία της νομοθετικής εξουσίας ουσιαστικώς νομοθέτησε καταπατώντας το Σύνταγμα.
Επίσης, όλοι θυμόμαστε την πρόσφατη περιπέτεια με το βιβλίο της ιστορίας της ΣΤ’ Δημοτικού που εμφάνιζε το αιματοκύλισμα της Σμύρνης ως συνωστισμό, βιβλίο που τελικά αποσύρθηκε επειδή κατηγορήθηκε, δικαίως, για αποσιώπηση, παραποίηση και απόκρυψη της αλήθειας.
Επιπροσθέτως, όποιος παρακολουθεί το εκπαιδευτικό γίγνεσθαι σίγουρα θα έχει αντιληφθεί τη ροπή της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου παιδείας προς την αυθαιρεσία, την καταπάτηση στοιχειωδών δικαιωμάτων, των μαθητών στη μόρφωση, των εκπαιδευτικών στην εργασία, την απαξίωση των δημοκρατικών διαδικασιών με πολιτικές πράξεις προδήλως έκνομες, την περικοπή των πιστώσεων για την παιδεία, κ.α. Όλα όσα προαναφέρονται συμβαίνουν στην καθημερινότητα της εκπαίδευσης και είναι αδιάψευστος μάρτυρας αυτής της πραγματικότητας, μια πραγματικότητα η οποία δύσκολα μπορεί να εμπνεύσει στοιχειώδη εμπιστοσύνη. Με άλλα λόγια, σε περίπτωση που τα πανεπιστήμια δεν προστατεύονταν από το ακαδημαϊκό άσυλο ο εκάστοτε υπουργός παιδείας θα μπορούσε να τα εκλάβει ως λάφυρο ώστε να τα χρησιμοποιήσει αναλόγως για να ηγεμονεύσει, να τα ‘πουλήσει’ σε διάφορα οικονομικά συμφέροντα που επιδιώκουν μόνο το κέρδος, να λάβει αυθαίρετες αποφάσεις ή να διορίσει σε νέες θέσεις χωρίς δημόσιο διαγωνισμό ή αξιολόγηση, (ήδη ένα μεγάλο ποσοστό επί του συνόλου του ακαδημαϊκού προσωπικού της χώρας είναι έκτακτο προσωπικό).κ.α. Από την άλλη πλευρά, σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί η ακαδημαϊκή ελευθερία να αποτελεί το άλλοθι για το ακαταδίωκτο ή το ακαταλόγιστο σε πράξεις που δεν σέβονται την αξιοπρέπεια της ανθρώπινης ύπαρξης ή να δημιουργεί σκοτεινό και ομιχλώδες καθεστώς αδιαφάνειας µε συνεπαγόμενη έλλειψη λογοδοσίας από πλευράς πανεπιστημίων.
Ως εκ τούτου, το ζητούμενο στην περίπτωση δεν είναι η κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου, το ζητούμενο είναι η εξεύρεση κοινού εδάφους ώστε να εξασφαλιστεί η εύρυθμη λειτουργία των πανεπιστημίων χωρίς να υπονομευθεί η ακαδημαϊκή ελευθερία έναντι οποιασδήποτε απειλής.
Κατά συνέπεια, η σύσταση μιας μεικτής ανεξάρτητης αρχής για να εξετάζει τα νομικά ζητήματα της ακαδημαϊκής ελευθερίας, τόσο στη διάσταση του ατόμου, όσο και σε θεσμικό επίπεδο, θα μπορούσε να συμβάλλει στην αναβάθμιση του θεσμού, έτσι ώστε να εξασφαλιστούν οι απαραίτητες συνθήκες για μια ισορροπημένη ερμηνεία της ατομικής ελευθερίας στη διδασκαλία, την έρευνα και την ελευθερία και ασφάλεια στους πανεπιστημιακούς χώρους.